Араратские горы и системные факторы, способствующие зарождению основных мотивов общеиндоевропейской мифологии

Проф. Григорий Ваганян Սկզբից էր Բանը" ("В начале было Бан") и "Սկիզբէն էր Խօսքը" ("В начале было слово") 

Текст статьи
Наскальные рисунки и изображения(к происхождению архетипов универсальной изобразительной культуры, артефактов Хеттии, Старой Армении и Ирана)
(использованы наскальные рисунки из базы "Каредаран" - банка наскальных изображений Армении, www.iatp.am) 

 а          б

А - Фрагмент наскального искусства из Араратских гор (регион Вана, Tirisin)

Б - Фрагмент наскального искусства из Армении

 в

В - Фрагмент наскального искусства из Италии (Валькамоникa),

Capodiponte (Valle Camonica), Pizzo Badile Camuno (m. 2435) 

а    б   в

А - Рельеф с изображением матери (богоматери) с ребенком и с коровой (Хеттия),   Б и В - Богородица на троне с Младенцем Христом (церковь Св. Креста, Ван)

 а  б

Когнитивные сюжеты армянских наскальных рисунков

А - Архетип крещения в колыбели. Младенец в форме малого креста в колыбели у матери (идеограмма женской вульвы, символ рожающей двуглавой мать горы Масис). Мать показывает дитя Небесному Отцу, большому крылатому кресту. Над колыбелью виден символ луны. Два глаза смотрят на героя (по Н. Марру “солнце и луна” – это глаза согласно яфетологии). Справа от матери  изображена Небеснаякорова с молочными железами, ниже ее лира и звездочка. Выше - изображены птица (орел)  и небесная змея. Б – Праздник рождения. Отец держит горделиво в правой руке руке Сына, рядом мать ссимволом рождения. Идеограмма птицы на небесах и коза – символы покровительства небес, жизни и плодородия. В Истории Армении М. Хоренаци приводится рассказ о рождении богоматерью на вершине горы Масис трех героев, которые идут в различные стороны света

 а  б  в

Рельефные изображения мотивов из общеиндоевропейских мифов

А - Дева Мария, младенец Иисус и Архангел Гавриил и изображения орлов, которые в клювах держут “кольцо” союза (церковь Св. Креста, Ван, остров Ахтамар). Б - Дева Мария, младенец Иисус и Архангел Гавриил (церковь Св. Креста, Ван). В - Богиня Афродита из греческой мифологии (Венера - римской) с младенцем (Анатолия), http://www.pbase.com/dosseman/aphrodisiasmuseum

       а          б

А - Архетипы крестов и свастик из армянских наскальных рисунков. Б - Свастики на рельефных изображениях орнаментов в христианских церквях Армении

Свастические формы орнаментики и кресты в кругах. Цахац Кар, церковь Св. Карапета,
Армения (1041г.)

Архаичная символика на церкви Св. Зоравор 17в., Армения

Растительный мотив со свастикой на церкви Св. Зоравор 17в., Армения

 а    б
А – Хеттский символ - два крылатых ангела удерживают восьмиконечную звезду в круге (диске)солнца и полумесяц (прототип шумерского и аккадского священного символа). Б - "Перед рассветом Ангелы поднимают божество «Солнце» (Ваагна) – громовержца и спасителя, драконоборца (скрылатым равноконечным крестом в солнечном диске) с ложа, одевают в огненные одежды, оправляют ложе. Солнце омывает лицо, и  струи воды брызжат в четыре стороны, горы и поля покрываются росой" (из армянского ванского мифа по С. Арутюняну). Фрагмент  символики церквиСв. Креста на острове Ахтамар, озеро или море Ван

 а  б  в

А - Вид на церковь Св. Креста (Ван), Б - изображение Перкунаса, В - хеттский рельеф с божеством громовержцем и с богиней плодородия, вод

         

Хеттские артефакты с божеством громовержцем

 а  б   в

А - Хетткий бог на быке, Б - божество грома с древом жизни (Хеттия)

В – Урартское (Ванское) крылатое небесное божество (Ваагн - Шивини) на быке с древом жизни и с солнечным диском на голове, http://firstlegend.info/thetreeoflife.html

 а           б

А – Хеттское божество на стеле с диском солнца в руке и с крылатым солнечным диском над головой. Б -  Архаичная стела (Ваагнакар) из Ервандашата (у города Багаран, см. также Багаван) с архаичным рельефным изображением первочеловека, олицетворением Бога - громовержца Ваагна, который держит крылатый солнечный диск. Над диском огромная птица, которая охраняет диск солнца и символизирует небеса, Армения

Багаран (арм. Բագարան, дословно “обиталище богов”) - исторический город в областиАйрарат Великой Армении, одна из 13 столиц Армении. Располагался на правом берегу реки Ахурян у её впадения в Аракс. Согласно Мовсесу Хоренаци, Багаран был построен последним представителемЕрвандуни - Ервандом (Оронтом) IV в начале II века до н. э. Крупнейший  религиозный и культурный центр Ервандийской Армении. Во второй половине IX века на короткое время становится столицей цартства Багратидов. В Багаране находится могила основателя династииБагратидов - Ашота I.

а   б   в

Сакральная символика крылатого солнечного диска (Урарту,

 Ванское царство, Араратские горы).

А - Изображение крылатого диска над древом жизни с крылатыми ангелами – хранителями.  Крышкакаменной шкатулки, Кармир - Блур,

музей “Эребуни” 7 в. до н.э., Армения.

Б - Серебряный медальон Урарту, Кармир-Блур, Исторический музей Армении.

В - артефакт с изображением стелы - древа жизни с быком и крылатым диском

с солнечным божеством (щит с головы коня, Урарту)

 а   б

А - Наскальный рельеф с изображением божества на олене, Хеттия.

Б - вишапакар с изображением головы дракона, извергающего огонь

с бычьей головы, Армения

  а          б        в      г

Различные каменные стелы и обелиски (А - Хеттия, Б – Урарту, В - Армения),

а также вишапакар с крылатым крестом и человеком (Г - Армения)

   а      б     в г

А – крылатая богиня Иштар, Хеттия, Б – возможно богиня Астхик (дочь Анаит). Артефакт из Талина, Армения (S. Der Nersessian, Cambridge, Ma., 1945). В – крылатая богиня  Иштар из Аратты с диском солнца в руках. Г – небесная Астхик, возлюбленная Ваагна, богиня плодородия, вод, спускается с гор (армянский наскальный рисунок)  

 а     б  в

Противостояние сил (А и Б – рельеф, Хеттия, В – наскальный рисунок, Армения)  

 а                 б  

Стрелец (лучник). А – рельеф, Хеттия. Б - наскальный рисунок, Армения

 а              б           в

Лучник. А и Б – рельеф, Хеттия. В – Лучник с небесным символом и птицей,

 наскальный рисунок, Армения

  а          б

Рельефные изображения оленей. А – рельеф, Хеттия. Б - наскальный рисунок, Армения

  а  бв   г

Скорпионы. А – Анатолия. Б и В - наскальные рисунки Армении,

Г – Har Karkom (Э. Анати)

 а      б     в      

Крылатые божества, небесный лев, возможно сфинкс (А и Б – рельеф, Хеттия).

Крылатое божество (В – наскальный рисунок, Армения)

Столицей Армении в 928-931 гг. становится Карс. В 931 году армянский царь Ашот IIIпереносит столицу в Ани. После этого, в X-XI веках Карс остаётся столицей армянского Ванандского или Карсского царства (арм. Կարս), которым управляет младшая ветвь армянской царской династииБагратидов. Ванандское царство - армянское феодальное государство в области Вананд со столицей в городе Карс западнее ширакского царства, существовавшее в 963-1064 годах.

 а             б

А и Б - рельефы с изображением крылатого льва и сценыбитвы  со львом, Церковь Св. Креста, Ван 

                            

Солнечные, свастические и крестовые символы на архаичных хеттских штандартах

      

          

Солнечные, свастические и крестовые символы, Армении

     

Рыбы вишапы из Гегардсих гор Армении

Рельеф с изображением рыбы (кита) и полурыбы - крылатого полульва на

 церкви Св. Креста, Ван

  а    б    в

А – два козла у древа жизни, Хеттия. Б и А  - соответственно ангел, святой, два ягненкаа  и пара медведей у древа жизни, церковь Св. Креста, Ван, остров Ахтамар

           

Животные мотивы на рельефах церкви Св. Креста, Ван

 а   б   в

А – Хеттия, Б - церковь Св. Креста, Ван, В - Самсон убивает филистимлянина

и три  святых пророка

         

Церковь Св. Креста, Ахтамар, озеро Ван

 а        б

Лучник на охоте на медведя. А – Хеттия, Б - Св. Креста, Ахтамар, озеро Ван

         

Лучники на колеснице, Хеттия

 а      б

А - Борьба героев с драконом – змеей, Хеттия, Б - Св. Креста, Ахтамар, озеро Ван

Рельеф с изображением сцен сражений. Святой Георгий борется с драконом, намек на священный обряд первичного убийства, церковь Св. Креста, Ахтамар, озеро Ван

http://www.harkarkom.com/Har Mount Sinai, Mountain of Gоd Emmanuel Anati	Наскальный рисунок, Армения
Har Karkom, Emmanuel Anati	Наскальный рисунок, Армения
Har Karkom, Emmanuel Anati	Наскальный рисунок, Karaundj, Sisian
Har Karkom, Emmanuel Anati	Наскальный рисунок, Armenia, S. Shahinyan

               

Сражение со львом, рельефы, Хеттия

  а     б  в

А – Хеттия, Б и В - Пророк Даниил и львы, церковь Св. Креста, озеро Ван

   а     б

Всадники сражаются с львами.

А – рельеф, Хеттия, Б – рельеф на средневековой церкви Танаат, Армения

 а     б в

Покоренные львы. А и Б – рельефы, Хеттия,

В - “Lion capta”, наскальный рисунок, Армения

 а      б      в

Божество на троне.

А - Хеттия, Б- Урарту. В - Иисус на троне (церковь Св. Креста Ван)

 а   б

 в

Ленты со сценами из повседневной жизни с животными и растениями.

А – Хеттия. Б и В –церковь Св. Креста Ван. Б - над лентой Евангелист Марк

Богазкале (Нисантепе Bogazkale Nishantash) – скала бога. Данная скала с идеограммами называется «ншанкаш» Nishantash (stone with writing) is the name for this writing in Luwian

Багаван – название древней столицы Армении, означает «святилище», дом (аван) богов от корневого слова «Баг» (бог, божество), “ншан” букв. знак, “каш” – прочерченный, выцарапанный

Nishantash (stone with writing) is the name for this writing in Luwian (extinct Indo-European language primarily of the southern part of ancient Anatolia. It was closely related to Hittite, Palaic, and Lydianand was a forerunner of the Lycian language), on an smoothed rock, 8,5 meters widee and 11 lines in all it probably describes, in only partly deciphered words, the deeds of the last Hittite king to reign over Hattusha, Subbiluliuma II. The writing is at the foot of a Nishantepe (hill with writing) that used to hold some buildings, now gone.

Крылатый солнечный диск с божеством в руке правителя, рельеф из Хеттии

 а        б        в 
А - Древо жизни с головы небесного божества с двумя львами, Хеттия. Б - Кресткамень с изображением божества с древом жизни – крестом из монастырского комплекса Шахмуради (XII-XIIIвв.), Армения.  В - кресткамень из Ервандашата, Армения

         

Изображения креста в диске над ладьей, серпом луны на средневековых армянских церквях

 а      б  в

А и Б – Орел, крылатое божество, защитник крылатого солнечного диска (рельеф, Хеттия). В - крылатое божество - птица сражается со змеей – драконом, защищая солнце, наскальный рисунок, Армения

 а     б    в    

А - Орел и змеи. Артефакт из Ирана (Jiroft). Б –орел из храма Звартноц (Армения),

 В – орел, наскальный рисунок Армения

аб   в  г

А - Уникальная космическая структура (небесная, космическая анатомия) – первочеловека, Ваагна. Герой на полусогнутых коленях символизирует картину мира, миротворение, мироздание в тройном аспекте, выражая идею Космического древа. Наскальный рисунок, Гегамские горы, Армения. Прорисовка бога Шивини с урартского пояса (Б), Кармир-Блур, ИМА, Армении. Рождение Ваагна на рельефе храма в Эрзруме, Турция. Бесстрашный, могучий, сильный юноша под небесной аркой выходит на свет из клуба дыма и огня - стилизованного образа морского растения – тростника (В).Печать (Г) из Кармир Блура с изображением коленопреклонного героя (Урарту)

  а           б

А - Анатолия, Чатал-Хююк. Б - наскальный рисунок, Армения

   а                                б

Наскальные рисунки громовержца из области Ван (А) и из современной Армении (Б)

 а    б

Изображения кораблей с экипажем, гибнущими в воде людьми и с морскими животными. А- Хеттия, Б – церковь Св. Креста, Ван

 а     б 

Изображения драконов/змей и символа солнца/древа жизни.

А - Konya Ince Minare Medrese Museum. http://www.pbase.com/dosseman. Б - церковь Св. Креста, Ван

               

Демон со змеями соответственно из Хеттии. Чаша с демоном  и змеями из Ирана/ Jiroft и наскальный рисунок со змеями из Армении

 а       б

Изображения различных птиц.

А -  Хеттия. Б - церковь Св. Креста, Ван, Ахтамар

Царь Саул видит битва между Давидом и Голиафом. Символ победы.

Церковь Св. Креста, Ван, Ахтамар

Божества, ствящие на львах. Между ними древо жизни. Ступенчатые пирамиды и стилизованные растительные мотивы/древа жизни с небесными крылатыми стражами/в форме птиц, Урарту (Ванское царство)

 а    б  в

А и Б – Анатолия. В - Караундж (Армения)

А text in Philistine Karatepe sept, http://www.pbase.com/dosseman/karatepe&page=2

Наскальное идеограммное письмо, Хеттия

 НАСКАЛЬНЫЕ РИСУНКИ  

 (Арагац, Ухтасар, Аждаак, Гегамские горы, Армения)
(фотографии из www.azhdahak.com и других открытых источников Интернет) 

 

 

 

 

 а   б    в  г

Небесные ангелы, сеятели и оплодотворители – архетипы земледелия. Наскальные рисунки, Армения (а, б, г). Наскальный рисунок мужчины с мужским знаком и женщины (в), Гобустан (Азербайджан). Символ земледелия с небесной птицей (г), Армения

Praying figures superimposed to Neolithic maps, Copper Age ploughs, Bronze Age daggers at Foppe di Nadro Park (photo A. Arcà)

http://www.rupestre.net/tracce_php/modules.php?name=Sections&op=printpage&artid=9

                    Термины areg и arev

Мы уже знаем, что в действительности означает слово Навасард и в той главе нам уже приходилось говорить об утерянной научной и философской терминологии Древних Армян. Теперь эти знания пригодятся нам здесь.

Утерянная терминологическая конституция армянского языка, на мой взгляд, являлась образцом совершенства, поскольку содержала в себе как глубоко обдуманные и научно обоснованные положения философского характера, так и инструменты позволяющие с необычайной легкостью обнаружить причинно-следственные связи вышеназванных философских положений. Одним из таких инструментов являлась Фонема.

В языковедении, под термином Фонема (др.греч.φώνημα - звук), мы понимаем минимальную единицу звукового строя языка, которая не имеет самостоятельного лексического или грамматического значения, но обладает очень существенными возможностями, которые заключаются в том, что при заменах, удалениях, а также изменениях порядка следования фонем, проявляется возможность получения иных слов.

Так например при замене фонем можно получить ряд - арм. taŕ (буква) > baŕ (слово) > čaŕ (речь).

При удалениях – арм.barev (здравствуй) > арм.arev (солнце); арм.hayr (отец) > ayr (молодой человек).

В отличии от иных языков, в армянском очень мало возможностей получения иных слов посредством изменения порядка следования фонем. Это не значит, что их совсем нет, но той легкости, с которой мы способны привести десятки примеров из русского языка (нос-сон; рога-гора; вор-ров и т.д) ожидать не приходится.

Это обусловлено тем, что в терминологической конституции армянского языка практика изменения порядка следования фонем , как инструмент, занимала особое место.

В отличии от примеров из русского или любого иного языка, где изменения порядка фонем, организуют пары никак не связанные смыслом (нос-сон), образуемые в армянском языке, редкие пары, выделяются тем, что проявляют философски продуманную взаимосвязь, что в итоге не может не привести к заключению о том, что армянский язык, явление не спонтанное, а искусственное, запланированное, продуманное до самых мелочей, образование. Что я имею ввиду?

Например, в современном армянском словаре существуют два равнозначных термина в значении «солнце» - arev и areg.

Джаукян, который считал, что стержнем ранне-армянского словарного запаса являлись слова унаследованные из периода индоевропейской общности, относя слово arev именно к этому периоду и приводя в качестве доказательства др.инд. raví1 , практически не обращает никакого внимания на areg, по всей видимости рассматривая areg как одну из диалектических форм для arev.

На самом же деле арм.arev не является общей с др.инд. raví, и не унаследовано из словарного состава периода индоевропейской общности, а перенято из ран.армянского в др.индийский и иные так называемые индоевропейские языки, где оно находит свое проявление.

Это мое категорическое утверждение основано на понимании того, что слова arev и areg, это не просто какие-то, невесть когда и откуда, появившиеся равнозначные синонимы армянского языка в значении «солнце», а часть сложной терминологической конституции словаря древних армян и разница между ними существенная потому-что определяют они совершенную противоположность.

Дело в том, что именно с помощью arev и areg, мы способны обнаружить проявление практики изменения порядка следования фонем, которую мы вполне обоснованно назвали редкой, отметив, что эта редкость является указанием на особую значимость этой практики в систематике обогащения научной терминологии древних армян .

Обратим же теперь наше внимание на то, что при чтении arev и areg наоборот, то есть изменяя порядок следования фонем, мы получаем vera-, для վերանալ (veranal - исчезать) и gera- дляգերանալ (geranal<> giranal – полнеть, толстеть, наполняться).Зная о том какое значение придавали древние солнечным кульминациям и при этом утверждать, что то что мы привели в этом примере, можно почесть за случайность, невозможно.*


Совершенно понятно, что в исконном армянском словаре, слова arev и areg на самом деле не имели собственного значения "солнце», а являлись терминами определяющими состояние солнца в нижней и верхней кульминациях.

Поясним: В отличии от иных звезд, имеющих постоянное склонение и кульминирующих всегда на одной и той же высоте, Солнце в летнее время в полдень поднимается высоко над горизонтом, а зимой проходит низко, что отражается и на продолжительности дня и на количестве получаемой теплоты.

Точно в плоскости экватора Солнце находится в дни осеннего и весеннего равноденствий, когда продолжительность дня равна продолжительности ночи. Благодаря тени от воткнутого в землю гномона (вертикального шеста) определяли высоту Солнца в полдень летом - hs, а зимой - hw.

Можно подумать, что армяне понимали под термином «areg» солнце находящееся в состоянии своей кульминации выше плоскости экватора, то есть на своей максимальной высоте, когда в максимуме продолжительность дня, а под термином «arev» солнце в состоянии кульминации ниже плоскости экватора, то есть на самой минимальной высоте на которой она может находиться в течении года, то есть когда наблюдается максимальная продолжительность ночи (рис.1).

И все же гораздо логичнее предположить, что термины arev иareg создавались вовсе не для того, чтобы обозначать эти два состояния солнца в течении года. Какой в этом толк?

Сами глаголы geranal (полнеть) иveranal(убывать), заставляют полагать, что производными от них терминами areg и arev, армяне могли обозначать не просто максимум состояний солнца относительно плоскости экватора, а нечто иное...




Дело в том, что Аналемма, то есть путь описываемый солнцем в течении года на небе, как мы это выше уже указывали, имеет форму цифры 8 вытянутой вдоль оси север-юг, которая и является причиной смены времен года.

Поэтому скорее всего термином areg обозначали путь от низшей точки до высшей, а термином arev, путь от высшей точки до низшей. Таким образом аналемма, то есть восьмерка как бы разделялась на две части - две змеи. Естесственно 8 это изображение двух сплетенных змей.

Благодаря этому, когда говорящий употреблял термин areg, его собеседнику было понятно, по крайней мере то, что временной отрезок о котором ведется речь распространяется на то полугодие, когда солнце стремится к своей верхней кульминации (арм.geranal). Когда же для обозначения солнца употреблялось arev, то было понятно, что речь идет о стремлении в обратном направлении.

В любом случае, на данном этапе нам достаточно понимания того, что areg иarev это научные термины армянского языка относящиеся к состоянию солнца, что уже само собой отвергает всякие гипотезы относительно того, что в армянский язык эти слова были переняты, а также указывает на то, что армянский язык обладал богатой научной терминологией. Это в свою очередь указывает на обязательное наличие научной школы из чего уже само собой вытекает обязательное наличие письменности.

Итак, мы ясно наблюдаем строгий систематический подход к процессу образования словарного состава армянского языка. Особенно ясно это видно в вышеприведенном ряду: taŕ (буква) > baŕ (слово) > čaŕ (речь).

Заранее уведомляя, что это далеко не единичный пример, мы отметим здесь, что подобный систематический подход к словообразованию, какой мы наблюдаем на этом и других примерах, сам по себе способен развеять все сомнения относительно существования дохристианской письменности у армян, по той простой причине, что подобные проявления бесмысленны, маловероятны и даже невозможны без существования собственной письменной системы.

*Мы не будем здесь приводить подробный аналитический расклад того, что арм gira (для giranal "полнеть") и gera (для gerarag "сверхбыстро", geraka "высший, верховный") являются производными одного и того же метафорического восприятия действительности, взаимосвязаны и происходят друг от друга. Нам здесь вовсе не обязательно приводить параллели для veradas и geradas, потому-что эта тема называющаяся МЕТАФОРИЗАЦИЯ И ЕЕ РОЛЬ В СОЗДАНИИ ЯЗЫКОВОЙ КАРТИНЫ МИРА, грозится перерасти в нечто уводящее нас подальше от формата научной публицистики и, более того, нарушит логическую цепь нашего изложения. Моему читателю здесь будет вполне достаточно собственной логики. Впрочем, у всякого есть свой выбор - одни могут продолжать слепо доверять натянутым до безобразия раскладам индоевропеистов, даже в тех случаях когда сами авторы сомневаются в верности своих выводов, другие, возможно, возьмутся самостоятельно изучать роль метафоризации в создании языковой картины мира, чтобы прозреть без обращения к собственной логике.Впрочем я не окулист и отношусь к слепости нейтрально, как к данности, может быть слишком смело полагая, что в данном случае слепоту способно излечить время.

http://makarats.ru/index/0-218 

ԿԱՐԳ ԱՇԽԱՐՀԱՃԱՆԱՉՈՂՈՒԹՅՈՒՆ

Կա՞ արդյոք մեկը, որ գիտե, թե ինչո՞ւ է ստեղծված ողջ տեսանելի Տիեզերքը և, նաև, մարդը` որպես նրա մասնիկ:
Չկա այդպիսի մեկը: Եվ չի կարող լինել: Զի նա ընդամենը ստեղծված, արարված է: Կրավորական է:
Արարվածը, ստեղծվածը, եթե բանականություն, շունչ չունի` միայն ենթակա է, և կատարող` իր արարողի, ստեղծողի կամքը, որ դրված է իր անշունչ կառույցի հիմքում, որպես նրա գործելու սկզբունք և օրենք:
Իսկ եթե նրան տրված է Արարչական շունչ, բանականություն, նա կարող է պարզել միայն, թե ինքն ինչպե՛ս է ստեղծված, և ինչպե՛ս է գործում ողջ տեսանելի Տիեզերքը: Եվ, որ ինքը նրա մասն է միայն: Եվ ունենալ սրա գիտակցումը:
Սա այսպես է, զի ստեղծված-արարվածը գոյություն ունի Ժամանակի սկզբից, իսկ Ստեղծող-Արարողը կար Ժամանակից առաջ, մինչ Ժամանակը և Տարածությունը:
Ուրեմն, չափելիով, ընդգրկելիով, չի կարելի, անհնար է չափել կամ ընդգրկել Անչափելին, Անընդգրկելին, քանզի արդյունքը, հետևանքը միշտ որոշակի է` ասել է, թե չափ ու սահման ունի, որով որոշվում և ընդգծվում է նրա` Ամբողջի մասը լինելը և նրա չափն ու կշիռը Ամբողջի նկատմամբ:
Զի` «սահմանն է Բան Կարճառոտ»:
Իսկ Սահմանից անդին Անսահմանն է, Անչափելին, Անընդգրկելին, Անիմանալին, Անկշիռը, Անվախճանը, Անժամանակը:
Ուրեմն, տեսանելի Տիեզերքից և Ժամանակից դուրս և վեր` կա Անտեսանելի Տիեզերքը, որպես Նախատեսված Սկիզբ, Օրենք և Համակարգ, որպես Էություն ամենայն Գոյի:
Ուրեմն, եղածը արտացոլանքն է միայն Անեղի, գոյը` աստիճանը միայն Անգոյի:
Ուրեմն, որպես հարց` չկա ինչուն, այլ կա միայն ինչպեսը:
Ուրեմն, գոյի գերագույն զգացական վիճակն է - իր մասնակի էության` Գերագույն և Միակ Էության մասը, նրան նույնական լինելու զգացողությունը, Ամբողջի մասը և, դրանով իսկ, Ամբողջի հետ միասնական լինելու զգացողությունը:
Մասն է Ամբողջի և ամբողջը` Մասի ներքո, Փոքրն է Մեծի և Մեծը` Փոքրի ներքո: Եվ, քանզի ամբողջն իր մեջ ներառում է ամենայն Բան, ուրեմն, այն անվերջ է և իր բազմազանության մեջ:
Ուրեմն, Ամբողջի ամենայն մաս տարբեր է իր նմանից իր մասնակի էությամբ, ինքնությամբ, բայց և նույնական է նրան` Ամբողջական Էության առնչությամբ:
Այսու, ամենայն մասնակի Էություն, Ինքնություն և՛ նույնական է Ինքն Իր հետ և՛, միաժամանակ, տարբեր է Ինքն Իրենից:
Էությունն, Ամբողջը, գերակա և գերադաս է Իր ցանկացած Մասից, զի այն Իր արտացոլանքն է միայն և մասնակի արտահայտությունը:
Եվ ամենայն Մաս, որ պղծում է իր Ինքնությունը, պղծում է և ամբողջին և մերժվում ու օտարվում է Նրանից, քանզի խախտում է Ամբողջի Ներդաշնակությունը` Սերը, Օրենքը:
Միով, քանզի Ամբողջի Ինքնությունն արտահայտված է Իր արտացոլանքների, արտապատկերների ինքնությունների մեջ, ուրեմն, ամենայն Մաս իր մեջ կրում է ամբողջը:
Նման է, բայց նույնական չէ Նրան:
Ողջ Տիեզերքը, վերից վար, կազմակերպված է ըստ միևնույն սկզբունքների, ինչ որ Ամբողջը` ըստ Արարչական Համակարգի, ըստ Օրենքի:
Եվ Նրա յուրաքանչյուր մասը, և Նրա յուրաքանչյուր մասի յուրաքանչյուր մասը` նույնպես:

Արամ Սիմոնյան
«Ներդաշնակ աշխարհ»

    Բիայնա /Արարատյան/ թագավորություն

Պատմության դասագրքերում ասված է, որ Մեծ Հայքի տարածքում 4300-4200 տարի առաջ ապրել են հուրիտների ցեղեր: Դա սխալ է, որովհետև դրանք ցեղեր չեն եղել և այդպիսի անունն եր չեն կրել:
Նրանք հայ-արիացիներ են եղել, որոնք միշտ բնակվել են Մեծ Հայքի տարածքում:
Հայաստանում միշտ ապրել են հայեր: Ու կարիք չկա այլ անուններ հորինել Հայաստանի բնակիչների համար:
Մեծ Հաքում մթա 13-6 դդ ժամանակաշրջանում, գոյություն է ունեցել Բիհայնա հայկական թագավորությունը, որը բաղկացած էր եղել երկու մասից, Նաիրի թագավորություն Վան մայրաքաղաքով և Արարատյան թագավորություն շատ հին ժամանակներից, որը սխալմամբ անվանում են <<Ուրարտու>>: Արարատյան թագավորության մայրաքաղաքը մինչ 9դ-ը եղել է Մանազկերտը:
Մեր թվարկությունից առաջ 9դ Նաիրին միավորվել է Արարատյան թագավորության հետ Վան մայրաքաղաքով Արամ թագավորի ժամանակաշրջանում:
Այս միացյալ հայկական թագավորությունը անվանվել է Բիհայնա, ինչը հայերեն նշանակում է <<նա կրկնակի հայկական երկիր է>>:
Արարատյան թագ. <<ուրարտական>> ժամանակաշրջանը լավ է ուսումնասիրված: Այդ նշանակում է , որ մթա9-6դդ կարճ ժամանակաշրջանում ոչ մի <<ուրարտու>. գոյություն չի ունեցել, այլ շատ երկար ժամանակ գոյություն է ունեցել հայկական Արարատյան թագավորությունը, որը հայկական Նաիրի թագավորության հետ մթա 6-9դդ կոչվել է Բիհայնա:
Մթա 9-6դդ բոլոր հայ թագավորների անունները հայտնի են:
Հայաստանի այժմյան մայրաքաղաք Երևանը մթա 782 թ. հիմնադրել է Արգիստ առաջին թագավորը: Ժամանակակից Երևանի տարածքում պեղվել ու մասամբ վերականգնվել է հինավուրց <<Երեբունի>> Քաղաքաբերդը: Այստեղ հայտնաբերվել է մի քար Արգիստ թագավորի սեպագիր տառերով Էրեբունի-Երըան հիմնադրման մասին հետևյալ խոսքերով. <<Եսէ Մենուայի որդի Արգիստս, Հալդ Աստծո կամքով կառուցել եմ այս չքնաղ քաղաքը ի փառս և ի հզորացումն Բիհայնա երկրի>>: Այնպես որ <<ուրարտական>> թագավորները սեփական երկիրը Բիհայնա էին անվանում:

Ուրարտուի գոյությունը ժխտվում է բազմաթիվ փաստերով:
1. Ըստ պատմաբանների նա ծագել է հանկարծակի, ունենալով սեմիտական լեզու բուն Հայաստանի կենտրոնում հայերից առաջ, ունենալով արդեն բարձր զարգացած մշակույթ: Հայտնի չէ, որտեղ է ծագել և զարգացել մինչ այդ աստիճանը և ուր է անհայտացել մթա6-րդ դարում:
2. Հայաստանի տարածքում <<նախաուրարտական>>,. <<ուրարտական>> և <<հետուրարտական>> ժամանակաշրջանների մշակույթը միևնույնն է, ինչը ապացուցվում է բազմաթիվ հնագիտական պեղումներով. զարդերը, ամանները, հագուստը, սայլերը, նետերի մետաղե գլխիկները և պեղված բոլոր այլ իրերը նույնն են և հայկական են:
3. Պնդում են, որ հայերը եկել են այստեղ մթա 5դ: Սա հակասում է անտրոպոլոգիայի և հնագիտական հանրահայտ տվյալների, որ հայերը բնակվել են այստեղ դեռևս10.000 տարի առաջ:
4. Պատմության ֆալսիֆիկատորները, պաշտպանելով Ուրարտուի առկայության կեղծ վարկածը, պնդում են, որ իբր ուրարտական թագավորների անունները հայկական չեն: Սա հերքվում է հեշտությակ հետևյալ կերպ.
1. Արամ- արևի որդի
2. Սարքար- Սարի պես ամուր քար
3. Իսպոնի- Իմ սիրելի ընտրյալ հոգով նա մարդ
4. Միանս- Նա մեծ մարդ է
5. Արգիստ- Արի գեղեցիկ մարդու սիրո տուն
6. Ռուսա- Բարձր ուսերով /բարձրահասակ/ մարդ
7. Արմեն- Արևի մարդ

Թագավորների թիվը 13 է, բայց նրանց անուններից երեքը կրկնվում են մի քանի անգամ:

Հայոց կեսար Հայկը /Պարիս Հերունու հեղինակած/

Ըստ Աստվածաշնչի, հայոց կեսար Թորգոմը` Հայկի հայրը, Նոյյան որդի Հաբեթից հետո երրորդն էր: Կեսար Թորգոմի անունով Հայաստանը կոչվում է <<Թորգոմա տուն>>:
Մ.Թ.Ա. 3-րդ հազարամյակում Թորգոմի որդին` արքայորդի Հայկը իր ընտանիքով, լավագույն գիտնականներով ու վարպետներով գնացին դեպի հարավային հողերը ու սկսեցին տեղի ցեղերի մասնակցությամբ կառուցել այնտեղ բուրգ զիկորատի տեսքով:
Շուտով այդ հսկա շինության շուրջը քաղաք է գոյանում, որը հետագայում կոչվեց Բաբելոն` հայ զորավար Բաբի անունով Երբ Աշտարակի մեծ մասը կառուցված էր, Հայկի ու տեղի զորավար Բելի միջև կոնֆլիկտ ծագեց և աշտարակի շինարարությունը դադարեց: Հայկն իր մերձավորների հետ վերադարձավ Հայաստան:

Մ.Խորենացին գրում է, որ Հայաստանում, հետ դարձի ճանապարհին դեպի Արարատյան հողերը, հայկը հանգիստ առավ Վանա լճի մոտ, կառուցեց տոհմական մի ամրոց ու տվեց այն թոռ Կադմոսին, կարգելով նրան որպես Վանա հողերի իշխան:
Հատո Հայկը եկավ Արարատյան աշխարհ ու դարձավ հայոց կեսար Իր Թորգոմից հետո: Այդ ծամանակ Հայկն արդեն 4 որդի ուներ, 6 դուստր ու շատ թոռներ:
Մ.Խորենացին Հայկի մասին գրում է. <<......անվանի և քաջ նախարար հաստ աղեղով և հզոր նետաձիգ>>: Նա հայկին <<հայերի նախարար>> չի անվանում: Սակայն այժմ, նրա մասին խոսելիս հաճախ օգտագործում են <<մեր նահապետը>>, ինչը ճիշտ չի: նախ-ար= նախապես ստեղծված, այսինքն մարդ, որը մնացածներից առաջավոր էր, վեր է դասվում, այսինքն` թագավոր, գերագույն քուրմ, այսինքն, երկրում բարձրագույն ադմինիստրատիվ կոչում կրող, ինչը համապատասխանում է հայկական հնագույն <<կեսար>> բառին: <<նախարար>> բառը հասել է մեզ Մ, Խորենացուց ու ժամանակակից Հայաստանում կիրառության մեջ է մտել <<մինիստրչ>> բառի նշանակությամբ: Այնպես որ Հայկին ավելի ճիշտ կլինի անվանել կեսար կամ թագավոր այլ ոչ թե նահապետ:
Երբ Հակը հեռացավ Բաբելոնից, զորավար Բելը այնտեղ իրեն սկսեց պահել որպես թագավոր, բայց Բաբելոնի առաջին պաշտոնական
թագավորը Բաբն է եղել` Բելի մահվանից հետո:
Բելը նամակ է ուղարկում Հայկին, ուր ասվում է. <<Դու ապրում ես սարսափելի ցուրտ երկրում, սակայն ... ենթարկվիր ինձ ուհանգիստ ապրիր իմ երկրում այնտեղ, ուր կուղենաս>>: Հայկը կոշտ մերժումով է պատասխանում, ասելով, որ չի ուղում Բաբելոնում գերի լինի:
Այդ ժամանակ Բելը տեղի ցեղերից հսկաների հետիոտն բանակ է հավաքում ու արշավում է Հայաստանը տիրելու: Երբ նրանք հասնում են վանա լճի ափերին, Կադմոսը` Հայկի թոռը, շտապ գալիս է Արարատյան հողերն ու Հայկին տեղեկացնում է Բելի բանակի գալու մասին:
Կեսար Հայկը շտապ զորք է հավաքում և գնում է Բելին ընդառաջ: Բանակները հանդիպում են Հայոց ձորում` Վանա լճից հյուսիս:
Ճակատամարտն սկսվում է` լցնելով շրջակայքը սարսափելի աղմուկով: Հայկը խիզախների մի ջոկատով Բելի բանակի դիրքերը պատռելով, հասնում է այն բարձունքին, ուր կանգնաձ էր Բելը իր զորավարների խմբի հետ: Բելի գլխին երկաթե սաղավարտ էր, կրծքին ու մեջքին` հաստ պղնձե զրահ, ոտքերն ու ձեռքերը` նույնպես զրահապատ: Նա զինված էր երկսայր թրով ու շատ երկար նիզակով:
Հայկն առաջ է գալիս, բարձրացնում է իր հսկա աղեղը, ու նրա եռագլուխ նետը պատռում է զրահները, Բելի մարմինը, անցնում նրա թիակների արանքով ու խրվում է հողի մեջ: Բելն ընկնում է բերանքսիվայր ու մահանում: Նրա զորքը ջախջախվում է ու հայաստանից դուրս քաշվում:Այդ ճակատամարտը եղել է մթա 2492 թ.: հայկը հրամայել է ամեն տարի տոնել այդ հաղթանակի օրը և սահմանել է նոր տոմար:
Հայ ժողովուրդն աստվածացրել է կեսար Հայկին: հայ հին աստղագետները հայկի անունով են անվանել երկնքի ամենապայծառ համաստեղություններից մեկը` Այժմյան Օրիոն:

Հայկից հետո հայոց կեսար է դառնում նրա որդի Արամանյակը:
Թորգոմի, հայկի և ուրիշ թագավորների կյանքի ու գործունեության տարեթվերը մենք կարող ենք մոտավորապես հաշվարկել` օգտագործելով ներքոհիշյալ հայտնի տվյալները:
1. Արամանյակը Հայկի որդին է, ծնվել է Բաբելոնում:
2. Թորգոմը եղել է երրորդը Հաբեթից հետո, որը Նոյի որդին էր:
3. Բելը եղել է երրորդը Քամից հետո, որը նոյի որդին էր:
4. Բաբելոնից տունդարձի ճանապարհին Հայկը կանգ է առնում վանա լճի մոտակայքի հայկական հողերում և Արամանյակի որդի` իր
թոռ Կադմոսի համար ամրոց-պալատ է կառուցում:
5. Հայկի ու Բելի ճակատամարտը եղել է մթա. 2492թ.
Բացի այդ մենք կարող ենք ասել նաև հետևյալը:
1. Թորգոմը 30 տարեկան էր, երբ ծնվեց Հայկը /մթա 2544թ./
2. Բելը հայկից 15 տարով մեծ էր:
3. Արամանյակը 17 տարեկան էր, երբ ծնվեց Կադմոսը /մթա 2509թ/
4. Կադմոսը դարձավ Վանի իշխանը երբ 15 տարեկան էր, և 2495թ. նա 17 տարեկան էր:
5. Թորգոմը, Հայկը ու Արամանյակը ապրել են 100 ական տարի:
Օգտագործելով այս հայտնի պատմական փաստերը ու մեր կռահումները, հիմա կարող ենք հաշվարկել ու մոտավորապես որոշել, որ.
1. Թորգոմը ծնվել է մթա 2574թ. իսկ Բելը մթա 2559թ,
2. Հայկը ծնվել է մթա 2544թ, երբ Թորգոմը 30 տարեկան էր:
3. Հակը Բաբելոնի երկիր է եկել մթա 2526թ. երբ եղել է 18տարեկան: Այդ ժամանակ Թորգոմն արդեն 48 տարեկան էր, իսկ Բելը` 33:
4. Հայկը մեկնել է Բաբելոնից մթա 2495թ, երբ 49 տարեկան էր, Թորգոմը 79. Բելը 64 տարեկան: Նա եղել է Բաբելոնում և կառուցել է աշտարակը 31 տարիների ընթացքում:
5. Հայկը Հայաստան է վերադարձել մթա 2494թ. երբ 50 տարեկան էր, Թորգոմն արդեն 80 էր, իսկ Բելը 65:
6. Հակը դառնում է Հայաստանի կեսար մթա 2493թ. երբ 51 տարեկան էր
7. Բելը զորքով Բաբելոնից դուրս է գալիս 2493թ. երբ 66 տարեկան էր:
8. Հայկի ու Բելի պատերազմը տեղի է ունենում մթա. 2492թ. երբ Հայկը 25 տարեկան էր, Թորգոմը` 82, Բելը` 67, Արամանյակը` 34, կադմոսը` 17:
9. Արամանյակը ծնվել է մթա 2526թ.
10. Կադմոսը ծնվել է մթա 2509թ, երբ Արամանյակը 17 տարեկան էր , ու Վանի իշխան է դարձել մթա 2494թ. երբ 15 տարեկան էր:
Այս հաշվարկները հեշտ կլինի հասկանալ սկսելով առաջինից մինչև վերջին կետերը:
Այսպիսով, մենք կարող ենք գրել նաև հետևյալը:
Թորգոմ- ապրել է մթա 2574-2474թթ:
Հայկ- ապրել է մթա 2544-2444թթ:
Արամանյակ- ապրել է մթա 2526-2426թթ:
Կադմոս- ապրել է մթա 2509-2409
Բել /Նեբրովթ/- ապրել է մթա 2559-ճ2492թթ:
Բաբելոնի աշտարակը կառուցվել է մթա 2526-2495թթ-ի ընթացքում:

Կարող ենք ենթադրել նաև հետևյալը:
1. Եգիպտոս Հայկը մեկնել ` մթա մոտավորապես 2490թ-ին ու կառուցել ` Մեծ Բուրգը մոտ 10 տարվա ընթացքում /հնարավոր է, որ շինարարությունն ավարտվել է Հայկի գնալուց հետո/: Իր բարության ու բարձր գիտելիքների համար նա եգիպտացիների կողմից աստվածացվել է, փարավոն է դարձել և հիմնել է եգիպտական փարավոնների 4-րդ դինաստիան: Եգիպտոսից նա մեկնել է մթա 2480թ. և, հնարավոր է, եգիպտացիներին խոստացել է ետ վերադառնալ, բայց չի կարողացել այդ անել: Այնպես որ հնարավոր է, որ եգիպտացիները սպասել են նրան ու նույնացրել Օսիրիս Աստծո հետ, որը պարբերաբար մահանում ու նորից կենդանանում էր: Եթե այդ ամենը եղել է, արդեն պարզ է դառնում, թե ինչու Մեծ Բուրգում ոչ ոք չի թաղվել, չնայած սարկոֆագը /նաև կնոջ համար/ պատրաստված էր:
2. Հայաստան վերադառնալուց մեկ-երկու տարի հետո ` մթա 2477թ. Հայկը ճանապարհվեց Ֆրանսիա /Բրետան/ և Մեծ Բրիտանիա /նախկինում` Ալբիոն/. ուր մնաց մոտ 10 տարի, հիմնեց պարզ աստղադիտարաններ` այժմյան Քարնակի, որը Բրետանում է, Ստոունհենջի, որը Մեծ Բրիտանիայում է, Նյու Գրենջի` Իռլանդիայում և Քալենիշի` Շոտլանդիայում, նախնական, պարզ տեսակները: Նրանք գրեթե նույնանման էին Քարահունջին Հայաստանում, բայց ավելի ուշ վերակառուցվել են, ստացել իրենց այժմյան տեսքը, օգտագործելով այլ նպատակների համար /օրինակ պաշտամունքային/, բացառությամբ Քալենիշից / Քարե Նիշ/, որը մինչև հիմա նույնանման է Քարահունջին:
3. Հայաստան Հայկը վերադարձել է մոտավորապես մթա 2467 թ-ին, երբ 77 տարեկան էր: Նրա մահվանից հետո /2444/ Հայաստանի կեսար է դարձել նրա որդի Արամանայակը /մինչը մթա մոտ 2426թ/

           Աղոթքի Երգերից

Եվ եկա՜ ես
Լույս երազներով ես քո դուռը եկա...
Եկա պատմելու, թե ինչպես թորձեցի երևակայել աշխարհն առանց քեզ... և հանկարծ սառեց Արևը, մեռավ Երգև, անհետացավ Գեղեցիկը.... Եվ ինձ մենա՜կ զգացի, մենա՜կ անապատ աշխարհում, մենակ Ատծո պես:
Եվ եկա ես....
Եկա պատմելու , թե ինչպես էն լուռ ու տխուր գիշերին կրակ կարոտով դռներիդ մոտեցա, վշտացած հրեշտակի պես գլուխս քարին դրի, լացի ու հեռացա....
Եվ եկա ես...

   

                                                       

Ա՜հ, եկա պատմելու, թե ինչպես են քնաթաթախ դաշտերում` բնության միստիկ տաճարի մեջ ծունկ իջավ, մխացի ես, արցունքով աղոթեցի քեզ համար...